ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓުގެ ނަންބަރު 2019/HC-A/473 ޤަޟިއްޔާގެ ޙުކުމް
1
ޤަޟިއްޔާ ނިމުނު ގޮތުގެ ޚުލާސާ
2019HC-A/413
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓު
ދިވެހިރާއްޖެ
ރާއްޖޭގެ
ޤަޟިއްޔާ ނިމުނު ގޮތުގެ ޚުލާޞާ
• ޤަޟިއްޔާ ނަންބަރ: 473/HC
-
A/2019
• އިސްތިއުނާފުކުރި ފަރާތް:
ނަން:ޢަލީ ޝިޔާމް
ކާޑު ނަންބަރ: A039352
ދާއިމީ އެޑްރެސް: ހ. ވާލީވިލާ / ކ. މާލެ
. ވާލީވިލާ / ކ. މާލެ
މިހާރުގެ އެޑްރެ
އިސްތިއުނާފު ރައްދުވި ފަރާތް:.
* ނަން: ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ އޮފީސް
އައިޑީ
*
* ދާއިމީ އެޑްރެސް: ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ އޮފީސް
މިހާރުގެ އެޑްރެސް: ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ އޮފީސް
144]
* ރަޖިސްޓްރީކުރެވުނު ތާރީޚް: 20 މުޙައްރަމް 1441
19 ސެޕްޓެންބަރު 2019
ނިމުނު ތާރީޚް: 20 ރަބީޢުލްއައްވަލް 1441
17 ނޮވެންބަރު 2019
145-J/PHA/2019/44 33 32 33 34
ނިންމެވިކޯޓު: ކުރިމިނަލް ކޯޓު
މައްސަލައިގެ ބާވަތް: ކޯޓު އަމުރު
ހުށަހެޅި ތާރީޚް: 31.08.2019
ނިމުނު ތާރީޚް: 31.08.2019
• މައްސަލަބެލި ފަނޑިޔާރުންގެ މަޖިލިސް:
އިސްފަނޑިޔާރު ޝުޖާޢު ޢުޘްމާން
ފަނޑިޔާރު ޢަލީ ސަމީރު
ފަނޑިޔާރު މުޙައްމަދު ނިޔާޒް
ރިޔާސަތު)
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓް، އާބުރުޒު ހިނގުން، މާލެ، ދިވެހިރާއްޖެ، ފޯން: 3325029، ފެކްސް: 3316471
އީމެއިލް [email protected] ވެބް ސައިޓް WWW.highcourt.gov.mv
2
ޤަޟިއްޔާ ނިމުނު ގޮތުގެ ޚުލާސާ
2:19}HC-A473
• ދަޢުވާގެ ޚުލާޞާ
đã đi xa eº 145-J/PHA/2019/44 242 ,ep 24: 42
ޤާނޫނީ އުޞޫލުތަކާ ޚިލާފުކަމަށް ބުނެ އެ އަމުރު އިސްތިއުނާފުކޮށްދިނުމަށް އެދި . މާލެ | ހ. ވާލީވިލާ،
ޢަލީ ޝިޔާމް (އައިޑީ ކާޑު ނަންބަރު A039352) ގެ ފަރާތުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓަށް ހުށަހެޅުމުން
ބަލާފައިވާ ޤަޟިއްޔާއެކެވެ. މި ޤަޟިއްޔާގައި އިސްތިއުނާފު ރައްދުވާ ފަރާތަކީ ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ
އޮފީސް އެވެ.
ހަގަކުރެވުނު ނުކުތާތައް:
ep 145-J/PHA/2019/44 468 và 2x = = = -01
އަމުރަށް ބެލިއިރު، އެ އަމުރަކީ ހ. ވާލީވިލާ | ޢަލީ ޝިޔާމްގެ މައްޗަށް ތުޙުމަތުކުރެވޭ ޓެރަރިޒަމްގެ ޢަމަލެއް
ކުރުމަށް ރޭވުމުގެ ކުށާއި، ސީދާ ގޮތުން ނުވަތަ ނުސީދާ ގޮތުންވިޔަސް ޓެރަރިޒަމްގެ ޢަމަލެއް ކުރުމަށް
ހިތްވަރުދިނުމުގެ ކުށުގައި 2015 އޮގަސްޓް 31 ވަނަ ދުވަހުން ފެށިގެން 2019 ނޮވެމްބަރު 30 ވަނަ
ދުވަހުގެ ނިޔަލަށް ޢަލީ ޝިޔާމްގެ ޕާސްޕޯޓް ނުވަތަ ޓްރެވަލް ޑޮކިއުމަންޓް ހިފަހައްޓައި އެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި
ޢަލީ ޝިޔާމް ދިވެހިރާއްޖެއިން ފުރައިގެން ދިއުން މަނާކުރެވޭނެކަން މޯލްޑިވްސް އިމިގްރޭޝަންގެ މައްޗަށް
އަންގައި ނެރެފައިވާ އަމުރެކެވެ.
dº đó e 145-J/PHA/2019/44 243 ,ep -02
95
.
ކުރުމަށް
#
އެދި މާލެ ހ. ވާލީވިލާ، ޢަލީ ޝިޔާމް ގެ ފަރާތުން އަންނަނިވި ނުކުތާތައް ހުށަހަޅައި އެ
ނުކުތާތަކާމެދު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓުގެ ޝަރީޢަތުގެ މަޖިލީހުގައި ވާހަކަދައްކާފައިވެއެވެ.
* ފުރަތަމަ ނުކުތާއަކީ: ޕާސްޕޯޓް ހިފަހައްޓާފައިވަނީ، ޤާނޫނު ނަންބަރު 12/2016 ގައި
ބަޔާންކޮށްފައިވާ މަފްހޫމާއި، މަޤުޞަދާއި ޚިލާފަށްކަމަށާއި، އަދި މިގޮތަށް، ޤާނޫނުގެ މަޤްޞަދާއި ޚިލާފަށް
މިފަދަ ޢަމަލުތަކަށް ކޯޓުތަކުން ޖާގަ ދީފިނަމަ، ޤާނޫނުތަކުން ބިންވަޅުނެގިފައިވާ ރައްކާތެރިކަން ގެއްލި،
ހައިކޯ
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓް، އާބުރުޒު ހިނގުން، މާލެ، ދިވެހިރާއްޖެ، ފޯން: 3325329، ފެކްސް: 3316472
އީމެއިލް [email protected] ވެބް ސައިޓް WWW.highcourt.gov.mv
3
ޤަޟިއްޔާ ނިމުނު ގޮތުގެ ޚުލާސާ
2019/HC-A473
ސަރުކާރެއް ބޭނުންވާ ކޮންމެ ހިނދަކު، ހަރުދަނާ އަސަސެއް (concrete evidance) ނެތި މިފަދަ
ޢަމަލުތައްކުރުން
އިތުރުވެގެންދިއުމާއި، އާންމުކަމަކަށްވުމުގެ ނުރައްކާ އޮންނަކަމަށް ބުނެ ހުށަހެޅި ނުކުތާއެވެ.
* ދެވަނަ ނުކުތާއަކީ: ޤާނޫނުގެ ޠަބީޢީ އުސޫލުތަކަކީ ކޯޓުތަކުން ވަޒަންކުރަންޖެހޭ ޤާނޫނީ
އުސޫލުތަކެއް ވާކަން ޤަބޫލުކުރުންކަމަށާއި އަދި އިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމުގައި ރިޢާޔަތްކޮށް ތަބަޢަވާ
ހަމަތަކެއްކަމަށްވާއިރު ޠަބީޢީ ޤާނޫނު natural justice ގެ އުސޫލަކީ audi alterum partem ނުވަތަ
އެއްވެސް މީހަކަށް އަޑުއެހުމެއް ނުވަތަ އެމީހަކު ބުނާބަހެއް ހޯދުމެއްނެ
ބުނާބަހެއް ހޯދުމެއްނެތި އަދަބެއް ނުވަތަ ފިޔަވަޅެއް އަޅައިގެން
ނުވާނެކަމުގެ އުސޫލުކަމަށްވާއިރު، އިސްތިއުނާފުކުރާ ފަރާތާއި ކޮމިޝަނުން އެއްވެސް މުޢާމަލާތެއް ކުރުމެއްނެތި،
ބަހެއްނުހޯދައި ކުއްލިއަކަށް އަސާސީ ޙައްޤަކަށް raid ކުރުމުގެ ފުރުޞަތު ޤާނޫނީގޮތުން ލިބިގެން ނުވާކަމަށް
އޮންނަކަމަށް ބުނެ ހުށަހެޅި ނުކުތާއެވެ.
2 22 22
24 25
333 ep 145-J/PHA/2019/44 26 kes 2 -03
ކުރަމުން
އިސްތިއުނާފު
. އެދި ކ. މާލެ | ހ. ވާލީވިލާ، ޢަލީ ޝިޔާމް ގެ ފަރާތުން ހުށަހަޅާފައިވާ ނުކުތާތަކަށާއި، އެނުކުތާތަކާ
ގުޅިގެން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓުގެ ޝަރީޢަތުގެ މަޖިލީހުގައި ދެ ފަރާތުން ދައްކާފައިވާ ވާހަކަތަކަށާއި
ހުށަހެޅިފައިވާ ލިޔެކިޔުންތަކުގެ މައްޗަށް ޝަރުޢީ ޤާނޫނީ ނަޒަރަކުން ވިސްނާ ބަލާއިރު، މިމައްސަލަ ބެލުމުގައި
ބައިވެރިވި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރުންނަށް އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ފާހަގަކުރެވިފައިވެއެވެ.
3.1- ފުރަތަމަ ކަމަކީ، ހ.ވާލީވިލާ ޢަލީ ޝިޔާމްގެ ޕާސްޕޯޓް ހިފަހައްޓާފައި ވަނީ، ޤާނޫނު
ނަންބަރު 22/2016 (ޖިނާއީ އިޖުރާއަތުގެ ޤާނޫނު) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މަފްހޫމާއި، މަޤުޞަދާއި
ޚިލާފަށްކަމަށާއި، އަދި މިގޮތަށް، ޤާނޫނުގެ މަޤްޞަދާއި ޚިލާފަށް މިފަދަ ޢަމަލުތަކަށް ކޯޓުތަކުން ޖާގަ ދީފިނަމަ،
ޤާނޫނުތަކުން ބިންވަޅު ނެގިފައިވާ ރައްކާތެރިކަން ގެއްލި، ސަރުކާރެއް ބޭނުންވާ ކޮންމެ ހިނދަކު، ހަރުދަނާ
އަސަސެއް (concrete evidance) ނެތި މިފަދަ ޢަމަލުތައްކުރުން އިތުރުވެގެން ދިއުމާއި، އާންމު
ކަމަކަށްވުމުގެ ނުރައްކާ އޮންނަކަމަށް ބުނެ ހުށަހެޅި ނުކުތާ އާއި މިނުކުތާއާއި ގުޅިގެން އިސްތިއުނާފު ރައްދުވާ
ފަރާތުން ދައްކާފައިވާ ވާހަކަ ތަކަށާއި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ (ޤާނޫނުއަސާސީ) އަށާއި
ކަމާގުޅޭ ޤާނޫނުތަކަށާއި ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޢާހަދާތަކުގެ ތެރެއިން ދިވެހިރާއްޖެ ބައިވެރިވެފައިވާ
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓް، އާބުރުޒު ހިނގުން، މާލެ، ދިވެހިރާއްޖެ، ފޯން: 3325029، ފެކްސް: 3316471
އީމެއިލް [email protected] ވެބް ސައިޓް WWW.highcourt.gov.mv
4
ޤަޟިއްޔާ ނިމުނު ގޮތުގެ ޚުލާސާ
2019/HC-A/473
<< O
މުޢާހަދާތަކަށް ރިޢާޔަތްކޮށް ބަލާއިރު، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީގެ 41 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ)
ބަޔާން ކޮށްފައިވަނީ؟
ރާއްޖެއިން ފުރައިގެން ދިއުމާއި، ރާއްޖެއަށް އެނބުރި އައުމާއި، ރާއްޖޭގައި ހުރުމާއި
ރާއްޖޭގެ އެކި ތަންތަނަށް ދަތުރުފަތުރުކޮށް އުޅުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ
ލިބިގެންވެއެވެ.
މިފަދައިންނެވެ. ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދެވަނަ ބާބުގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވާ އަސާސީ ޙައްޤުތަކާއި އަސާސީ
މިނިވަންކަމުގެ ތެރެއިން، ރާއްޖެއިން ފުރައިގެން ދިއުމަކީ ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން
ލިބިދީފައިވާ މިނިވަންކަމެއް (liberty) ކަމާއި، ދަތުރު ފަތުރު ކުރުމުގައި، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ހަމަތަކުން
ކޮންމެހެން ހުންނަންޖެހޭ ލިޔެކިޔުން، ޚާއްޞަކޮށް ޕާސްޕޯޓެއް! އޮތުން އެއީ ޝަރުޠު ކުރެވިގެންވާ
ކަމެއްކަމުގައި ވާތީ، ރާއްޖެއިން ފުރައިގެން ދިއުމުގެ މިނިވަންކަމުގެ މާނައިގެ ތެރޭގައި، ދަތުރު ފަތުރު ކުރުމަށް
ބައިނަލްއަޤްވާމީ ގޮތުން ކޮންމެހެން ބޭނުންވާ ލިޔެކިޔުންތައް ހިމެނިގެން ދާނެކަމީ ދެބަސްވެވެން ނެތް ޙަޤީޤަތެއް
ކަމާއި ރާއްޖެއިން ފުރައިގެން ދިއުމަށް ބޭނުންވާނެ ލިޔެކިޔުން ނޫނީ ޕާސްޕޯޓެއް ކޮންމެ ދިވެހި ރައްޔިތަކަށް
ލިބިދިނުމަކީ ބަޔާންވެދިޔަ މިނިވަން ކަމުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަމެއް ކަން އެގެން އޮތްއިރު، ޕާސްޕޯޓަކަށް އެދޭ
ދިވެހިރައްޔިތަކަށްވެސް، ޕާސްޕޯޓެއް ހަދައިދޭން ވާނެ ކަމަށް ޤާނޫނުގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވާކަމާއި،
މިގޮތުން، ޤާނޫނު ނަންބަރު: 1/2007 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިމިގްރޭޝަންގެ ޤާނޫނު)ގެ 6 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ)
ގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވަނީ
ޕާސްޕޯޓަކަށް އެދޭ ކޮންމެ ދިވެހި ރައްޔިތަކަށްވެސް، ޕާސްޕޯޓެއް ހަދައިދޭންވާނެއެވެ. އަދި
ޕާސްޕޯޓެއް އާކޮށްދިނުމަށް އެދޭ ކޮންމެ ދިވެހި ރައްޔިތަކަށްވެސް، ޕާސްޕޯޓު އާކޮށްދޭން
LOX
ވާނެއެވެ.
މިފަދައިން ނެވެ. އިސްތިއުނާފު ކުރާ ހ.ވާލީވިލާ ޢަލީ ޝިޔާމްއަށް ދިވެހި ޕާސްޕޯޓެއް ލިބިދީފައިވާ ކަމާމެދު
ދެބަސްވުމެއް ނެތްކަމާއި، ހުށަހެޅިފައިވާ މައްސަލައަކީ، ޢަލީ ޝިޔާމްއަށް ޕާސްޕޯޓެއް ލިބި ނުދީގެން ނުވަތަ
1 ޤާނޫނު ނަންބަރު:1/2007 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިމިގްރޭޝަން ޤާނޫނު)ގެ 37ވަނަ މާއްދާގައި "ޕާސްޕޯޓް" ކަމަށް ބުނެފައިވަނީ، "ބައިނަލްއަޤްވާމީ
ދަތުރުފަތުރުގައި، މީހެއްގެ ޤައުމީ ނިސްބަތާއި މީހެއްގެ ތަފްސީލު އަންގައިދިނުމަށް ބޭނުންކުރާ، އެމީހެއްގެ ފޮޓޯޖެހި، އަދި ކަމުގެ ބާރު ލިބިގެންވާ ޤާނޫނީ
އިދާރާއަކުން ދޫކޮށްފައިވާ ރަސްމީ ލިޔުމަކަށެވެ. މި މާނަކުރުމުގައި، ޕާސްޕޯޓުގެ ބަދަލުގައި ދޫކުރެވޭ އެފަދަ ބޭނުންހިފޭ ވަގުތީ ލިޔުންތައްވެސް
ހިމެނިގެންވެއެވެ.
ޤަވާއިދު ނަންބަރު:83-
R/2017 (ދިވެހި ޕާސްޕޯޓާބެހޭ ގަވާއިދު) ގެ 2ވަނަ މާއްދާގެ (ށ) ގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވަނީ، 9 ދިވެހި ޕާސްޕޯޓަކީ
ސަރުކާރުގެ މިލްކެކެވެ. މި ޤަވާއިދުގެ 14 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ހާލަތެއްގައި، ޤާނޫނީ ގޮތުން ހުއްދަ ލިބިފައިވާ ފަރާތަކުން
ޕާސްޕޯޓު އެފަރާތަކާ ޙަވާލުކުރަންޖެހޭނެއެވެ.
ޢާއިޓް
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓް، އާބުރުޒު ހިނގުން، މާލެ، ދިވެހިރާއްޖެ، ފޯން: 3325029، ފެކްސް: 3316471
އީމެއިލް [email protected] ވެބް ސައިޓް WWW.highcourt.gov.mv
5
ޤަޟިއްޔާ ނިމުނު ގޮތުގެ ޚުލާސާ
2019/HC-A/473
oox
OX
|
ލިބިދީ ފައިވާ ޕާސްޕޯޓެއް ބާޠިލުކޮށް ނުވަތަ ކެންސަލު ކޮށްގެން ހުށަހެޅިފައިވާ މައްސަލައެއް ނޫންކަމާއި،
މިމައްސަލައަކީ، ޢަލީ ޝިޔާމްގެ ޕާސްޕޯޓް ހިފެއްޓުމާއި imp034d3) ގުޅިގެން، ހުށަހެޅި މައްސަލައެއްކަމާއި،
ޤާނޫނުއަސާސީގެ 41 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާން ކުރާ ރާއްޖެއިން ފުރައިގެން ދިއުމުގެ މިނިވަންކަން
ހިފެހެއްޓިދާނެ ކަން ޤާނޫނުއަސާސީގެ 16ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) އާއި (ށ) އަށް ބެލުމުން އެގޭކަމާއި ރާއްޖެއިން
ފުރައިގެން ދިއުމުގެ މިނިވަންކަން ޤާނޫނު ނަންބަރު: 1/2007 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިމިގްރޭޝަންގެ ޤާނޫނު)ގައި
ލިބިދީފައިވާ ގޮތަށް ބަލާއިރު، އެޤާނޫނުގެ 5 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވަނީ؛
ޝަރުޢީ ކޯޓެއްގެ އަމުރަކާ ނުވަތަ ޙުކުމަކާ ގުޅިގެން، ނުވަތަ މީހުން ހައްޔަރުކޮށް
ހިފެހެއްޓުމުގެ ބާރު ޤާނޫނުގެ ދަށުން ލިބިދޭ ފަރާތަކުން އަންގާ އެންގުމަކާ އެއްގޮތްވާ
ގޮތުގެ މަތިން ރާއްޖޭން ފުރުން މަނާކުރެވޭ މީހުން ފިޔަވައި، އެހެން ކޮންމެ ދިވެހި
ރައްޔިތަކީ، ރާއްޖޭން ބޭރަށް ފުރައިގެން ދެވިދާނެ، އަދި ރާއްޖޭން ބޭރުގައި ހުރެވިދާނެ
ނުވަތަ ދިރިއުޅެވިދާނެ މީހެކެވެ.
މިފަދައިންނެވެ. އެހެންކަމުން، ޤާނޫނުއަސާސީގެ 41 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާން ކުރާ ޙައްޤު، ޤާނޫނުއަސާސީގެ
16 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާން ކުރާ ޤާނޫނަކުން ހިފެހެއްޓިފައިވާކަން އެގެން އޮންނަކަމާއި، މިޙައްޤު
ހިފެހެއްޓޭނީ އެހެން ޤާނޫނެއްގައި އެހެން ގޮތަކަށް ބަޔާން ކޮށްފައި ނުވާހާހިނދަކު، ކޯޓު އަމުރެއްގެ ދަށުންކަން
ބަޔާންވެދިޔަ އިޤްރޭޝަން ޤާނޫނުގެ 5 ވަނަ މާއްދާގެ (ށ) އިން އެގެން އޮންނަ ކަމާއި އެމާއްދާގައި ބަޔާން
ކޮށްފައިވަނީ؛
އެހެން ޤާނޫނެއްގައި އެހެން ގޮތަކަށް ބަޔާން ކޮށްފައި ނުވާހާ ހިނދަކު ދިވެހިރާއްޖެއިން
މީހަކު ފުރުން މަނާކުރެވޭނީ، ކޯޓު އަމުރެއްގެ ދަށުން، އެ އަމުރެއްގައި ކަނޑަޅާފައިވާ
މުއްދަތަކަށެވެ.
މިފަދައިންނެވެ. މިމައްސަލައިގައި އިސްތިއުނާފު ކުރާ ފަރާތުން ބަޔާން ކޮށްފައިވާ ފުރަތަމަ ނުކުތާއާއި ގުޅިގެން
ދައްކާފައިވާ ވާހަކަ ތަކަށް ބަލާއިރު، ވާހަކަ ދައްކާފައިވަނީ، ޖިނާއީ ކުށުގެ ދަޢުވާ އުފުލިފައިވާ މައްސަލަތަކާއި
ގުޅިގެން، ކުށް ސާބިތު ކުރަންޖެހޭ މިންގަނޑުގެ މައްޗަށް ކަމާއި، މިގޮތުން، ޤާނޫނު ނަންބަރު: 9/2014
(ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތު)ގެ 24 ވަނަ މާއްދާއަށް ޙަވާލާ ދީ ދައްކާފައިވާ ވާހަކަތަކީ، ހުށަހެޅިފައިވާ
މައްސަލައާއި ގުޅޭ އުޞޫލެއް ބަޔާން ކޮށްދޭ މާއްދާއެއް ނޫންކަމާއި، ކުށެއްގެ ތުހުމަތު ކުރެވޭ މަރުޙަލާ އާއި
ކުށެއްގެ ދަޢުވާ އެމީހެއްގެ މައްޗަށް އުފުލިގެން ޝަރީޢަތުގައި އެކުށް ސާބިތު ކޮށްދޭންޖެހޭ މަރުޙަލާއާއި
ދިވެހިރާއްޖޭގެ
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓް، އާބުރުޒު ހިނގުން، މާލެ، ދިވެހިރާއްޖެ، ފޯން: 3325029، ފެކްސް: 3316471
އީމެއިލް [email protected] ވެބް ސައިޓް WWW.highcourt.gov.mv
6
ޤަޟިއްޔާ ނިމުނު ގޮތުގެ ޚުލާސާ
2019/HC-A/473
1
5
މުޅިން ތަފާތު ދެ މަރުޙަލާއެއް ކަމާއި ތަޙްޤީޤު މަރުޙަލާ ބިނާވެ ކުރިއަށް ގެންދަނީ ބުއްދިއަށް ޤަބޫލު
ކުރެވޭފަދަ އެކަށީގެންވާ ސަބަބުތަކެއް ނުވަތަ ހެކިތަކެއް 4(probable cause) ގެ މައްޗަށް ކަމާއި،
ނަމަވެސް ޝަރީޢަތުގެ މަރުޙަލާއަކީ އެސަބަބުތައް ނުވަތަ ހެކިތައް ވަޒަންކޮށް، ހޯދިފައިވާ އެހެކިތަކުގެ މައްޗަށް
ބުރަވެ ތުހުމަތުގައިވާ މީހާގެ މައްޗަށް ދަޢުވާ ކުރެވިފައިވާ ކުށް އެކަށީގެންވާ މިންވަރެއްގެ ޝައްކެއްނެތި؟
ޘާބިތުވާކަން ނުވަތަ ނޫންކަން ކަނޑައަޅާ މަރުޙަލާކަމާއި، ތަޙްޤީޤު މަރުޙަލާއަކީ ފަހުން މިބަޔާން ކުރި
މިންގަނޑަށް ހެކި ހުރުމާއެކު އެހެކި ވަޒަންކޮށް ގޮތްކަނޑައަޅަންޖެހޭ މަރުޙަލާއެއް ކަމުގައި ބުނުމަކީ ޖިނާއީ
ޤާނޫނުގައި ތަޞައްވަރު ކޮށްފައިވާ ކަމެއް ނޫންކަމާއި، އެފަދަ ތަރުޖަމާއެއް ދިނުމަކީ ޖިނާއީ ޢަދުލުގެ ނިޒާމް
ރޫޅި ފުޑުވެގެން ހިގައިދާނެ ތަރުޖަމާއެއް ކަމާއި، އެހެންކަމުން، ތަޙްޤީޤު މަރުޙަލާގައި ޕާސްޕޯޓެއް ހިފެހެއްޓުމަށް
ހަރުދަނާ އަސަސެއް (concrete evidance) ހުންނަންޖެހޭނެ ކަމަށް ބުނެ، ޖިނާއީ ކުށް ސާބިތު ކޮށްދޭން
ޖެހޭ މިންވަރަށް ހެކި ހުންނަންޖެހޭ ކަމަށް ދޭހަވާ ގޮތަށް ދައްކާފައިވާ ވާހަކަތަކަކީ ތަޙްޤީޤު މަރުޙަލާގައި
ޕާސްޕޯޓެއް ހިފެހެއްޓުމުގައި ޢަމަލު ކުރަންޖެހޭ އިޖުރާއަތު ބަޔާން ކުރާ ޤާނޫނު ނަންބަރު: 12/2016 (ޖިނާއީ
އިޖުރާއަތުގެ ޤާނޫނު) ގައި އެކަން އެކަށައަޅާފައިވާ ގޮތް ނޫންކަމާއި، އެޤާނޫނުގެ 75 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގައި
ބަޔާން ކޮށްފައިވަނީ
ހަކު ކުށެއް ކުރަމުންދާކަން ނުވަތަ ކުށެއް ކޮށްފިކަން ނުވަތަ ކުށެއް ކުރަން އުޅޭކަން
ޤަބޫލުކުރެވޭ އެކަށީގެންވާ ހެކި ލިބިފައިވާނަމަ، އަދި އޭނާ ފިލައިގެން ދާންއުޅޭ ކަމަށް
ބެލުމުގެ އެކަށީގެންވާ ހެކި ލިބިފައިވާނަމަ، އޭނާގެ ޕާސްޕޯޓު، ކޯޓު އަމުރެއްގެ ދަށުން
ހިފެހެއްޓުމުގެ އިޚްތިޔާރު، ޤާނޫނު ތަންފީޛުކުރާ އިދާރާއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.
މިފަދައިންނެވެ. ބަޔާންވެދިޔަ 75 ވަނަ މާއްދާގައި އޮންނަ "އެކަށީގެންވާ ހެކި" އެއީ ތުހުމަތު ކުރެވޭ ކުށް
އެކަށީގެންވާ މިންވަރެއްގެ ޝައްކެއްނެތި ޝާބިތު ކުރެވޭ ވަރުގެ އެކި ކަމުގައި ވާން ނުޖެހޭ ކަމާއި، ޤާނޫނު
ތަންފީޛުކުރާ އިދާރާއަކުން 75 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން ކޯޓު އަމުރެއް ނެރެދިނުމަށް އެދިއްޖެނަމަ،
3 ޤާނޫނުއަސާސީގެ 46ވަނަ މާއްދާއާއި 47ވަނަމާއްދާގެ (ހ) އަށް ބެލުމުން، މިއުޞޫލު ފެންނަން އޮވެއެވެ.
އެމެރިކާގެ ސުޕްރީމް ކޯޓުން ނިންމާފައިވާ، (1813) .Locke v
.
S އާއި (1925) Steele v
.
U.S އާއި (1925) Dumbra v
.
US
މިމައްސަލަތަކަށް ބަލާއިރު، އެކަށީގެންވާ ސަބަބު، ނުވަތަ އެކަށީގެންވާ ހެކީގެ މާނައަކީ، ކާފީ ހެކި ކަމުގައި ބުނުމަކީ އެއްވެސް ބުރަދަނެއް ހުރި ވާހަކައެއް
އޭގެ މާނައެއްކަމުގައި ވާންޖެހޭނީ، ކާފީ ހެއްކަށްވުރެ ލުއި، މައްސަލައިގެ ވާޤިޢާ ތަކާއި މުޅި މައްސަލައިގެ ވަށައިގެންވާ ކަންކަމަށް
ސަބަބުވެރި އިންސާނެއްގެ ވިސްނުމުން ބަލާއިރު، ތުހުމަތެއް ކުރެވޭ އެކަށީގެންވާ ސަބަބުތަކެއްކަމުގައި ވުންކަން އެގެން އޮވެއެވެ.
ގެ ޤާނޫނުއަސާސީގެ 51ވަނަ މާއްދާގެ (އ) އަށް ބެލުމުން، މިއުޞޫލު ފެންނަން އޮވެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓް، އުބުރުޒު ހިނގުން، މާލެ، ދިވެހިރާއްޖެ، ފޯން: 3325029، ފެކްސް: 3316471
އީމެއިލް [email protected] ވެބް ސައިޓް WWW.highcourt.gov.mv
7
ޤަޟިއްޔާ ނިމުނު ގޮތުގެ ޚުލާސާ
2019/HC-A/473
(2)
24 2
އަންނަނިވި ކަންކަން އެމީހަކާ ގުޅޭގޮތުން ފުރިހަމަވާނަމަ، އެއަމުރު ފަނޑިޔާރަށް ނެރެވިދާނެ ކަމާއި،
އެކަންކަމަކީ؛
(1) ޕާސްޕޯޓް
ހިފަހައްޓަން ބޭނުންވާ މީހާ ކުށެއް ކޮށްފައިވާކަމަށް ނުވަތަ ކުށެއް
ކުރަމުންދާކަމަށް ނުވަތަ ކުށެއް ކުރަންއުޅޭ ކަމުގެ ހެކި ލިބިފައިވުން؛
އޭނާ ދިވެހިރާއްޖެ ދޫކޮށް ފިލައިގެންދާން އުޅޭ ކަމުގެ ހެކި ލިބިފައިވުން؛
(3) އޭނާ ދިވެހިރާއްޖޭގައި މަޑުކުރުވަންޖެހޭ ސަބަބެއް އޮތުން
މިއީ ކަމާއި، މިކަންކަން ބަޔާންވެދިޔަ 15 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) އިން އެގެން އޮންނައިރު، މިމައްސަލައާއި
ގުޅިގެން، ދަށުކޯޓަށް ހުށަހަޅާފައިވާ ލިޔުންތަކަށް މިކޯޓުން ބެލި ބެލުމުން، ޢަލީ ޝިޔާމްގެ މައްޗަށް ތުހުމަތު
ކުރެވިފައިވާ ކުށުގެ ޢަމަލަކީ ޓެރަރިޒަމްގެ ކުށުގެ ޢަމަލެއްކަމާއި، ހުށަހެޅި ލިޔުންތަކަށް ބަލާއިރު، މިއީ ޤައުމީ
ސަލާމަތާއި ގުޅިފައިވާ ނުރައްކާތެރިކަން ބޮޑު އަދި އެހާމެ ކޮމްޕިލިކޭޓް މައްސަލައެއްކަން ޤަބޫލު ކުރެވޭ
އެކަށީގެންވާ ސަބަބުތަކެއް ފެންނާން އޮތުމުން، އެލިޔުންތަކުގެ މައްޗަށް ބުރަވެ، ޤާނޫނު އަސާސީގެ 41 ވަނަ
މާއްދާގެ (ހ) އިން ޢަލީ ޝިޔާމްއަށް ލިބިދީފައިވާ ރާއްޖެއިން ފުރައިގެން ދިއުމުގެ މިނިވަންކަން
ހިފަހައްޓާފައިވަނީ، އެކަށީގެންވާ މިންވަރަކަށް ކަން ސާބިތު ކޮށްދިނުމުގެ ޒިންމާ ޤާނޫނުއަސާސީގެ 16ވަނަ
މާއްދާގެ (ރ) ގެ ދަށުން ދައުލަތުން އަދާކޮށްފައިވާކަން ޤަބޫލުކުރެވޭ ކަމާއި، އެހެންކަމުން، ޤާނޫނު އަސާސީގެ
41 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާން ކުރާ ރާއްޖެއިން ފުރައިގެން ދިއުމުގެ މިނިވަންކަން ޢަލީ ޝިޔާމްގެ
ކިބައިން ހިފަހައްޓާފައިވަނީ ތަޢައްސުފީ (arbitrary) ގޮތެއްކަމަށް އެލިޔުންތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ބުރަވެވެން
ނެތްކަމާއި، ޤައުމީ ސަލާމަތާއި ގުޅޭ ޓެރަރިޒަމްގެ ކުށްފަދަ ކުށްތަކާއި ގުޅިގެން، ޕާސްޕޯޓް ހިފެހެއްޓުން ނުވަތަ
ދަތުރު ފަތުރު ކުރުމުގެ މިނިވަންކަން ހިފެއްޓުން މުނާސަބުތޯ (propotionality) ވަޒަން ކުރުމުގައި ޤައުމީ
ސަލާމަތާއި ޢާންމު ރައްކާތެރި ކަމާއި ޢާންމު މަޞްލަޙަތުގެ މައްޗަށް ބެލެވިގެންދާކަން އެގެން އޮންކަމާއި،
ދިވެހިރާއްޖެއިން ބައިވެރި ވެފައިވާ މުއާހަދާއެއް ކަމަށްވާ، އިންޓަނޭޝަނަލް ކޮވެނެންޓް އޮން ސިވިލް އެންޑް
ޕޮލިޓިކަލް ރައިޓްސް (އައި.ސީ.ސީ.ޕީ.އާރު) ގެ 12 ވަނަ މާއްދާގެ (2) ވަނަ ނަންބަރުގައި، ކޮންމެ
މީހަކަށްވެސް އޭނާގެ އަމިއްލަ ޤައުމު ހިމެނޭ ގޮތުން، ކޮންމެ ޤައުމެއް ދޫކޮށް ދިނުމުގެ މިނިވަންކަން
ލިބިދީފައިވާ އިރު، އެމާއްދާގެ (3) ނަންބަރުގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވަނީ
4 22
ދިވެހިރާއްޖޭގެ
އި
===
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓް، އާބުރުޒު ހިނގުން، މާލެ، ދިވެހިރާއްޖެ، ފޯން: 3325029، ފެކްސް 3316471
އީމެއިލް [email protected] ވެބް ސައިޓް WWW.highcourt.gov.mv
BJCCPR General Comment No. 27: Article 12 (Freedom of Movement).
8
ޤަޟިއްޔާ ނިމުނު ގޮތުގެ ޚުލާސާ
2019HC-A/413
any
The above-mentioned rights shall not be subject to
restrictions except those which are provided by law, are
necessary to protect national security, public order (ordre
public), public health or morals or the rights and freedoms of
others, and are consistent with the other rights recognized in
the present Covenant:
މިފަދައިންކަމާއި، މިނަންބަރުގެ ތަފްސީރަށް ބަލާއިރުވެސް، ބަޔާންވެދިޔަ އިސްތިސްނާތައް ހުއްދަކޮށްފައިވާކަން
އެގެން އޮންނަކަމާއި، އެހެންކަމުން، ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޢާހަދާތަކުންވެސް، ދަތުރު ފަތުރު ކުރުމުގެ މިނިވަންކަން
އޭގެ ފުޅާމިނުގައި މާނަ ކުރެވިގެންދަނީ، ޤާނޫނުގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވާ ގޮތުގެ މަތިން ބަޔާން ކުރާ އިސްތިސްނާ
ތަކުގެ ހުދޫދުގެ ތެރެއިން ކަމާއި، އެހުދޫދުތަކުގެ އިމުން ބޭރުން ދަތުރު ފަތުރު ކުރުމުގެ މިނަވަންކަމުގެ މާނަ
ފުޅާކުރަންވެއްޖެނަމަ، ޤައުމީ ސަލާމަތާއި، ޢާންމު ހަމަޖެހުމާއި ޢާންމު ޞިއްޙަތު، ނޫނީ އަޚްލާޤިއްޔަތާއި ނުވަތަ
އެހެންމީހުންގެ
މީހުންގެ ޙައްޤު ތަކާއި މިނިވަންކަމަށް
: ތ 8
4
2
2
4 ވ 22
ނެރުއެކުވެދާނެކަމެވެ"
އެއްވެސް
(ނ) ދެވަނަ ކަމަކީ، ޤާނޫނުގެ ޠަބީޢީ އުޞޫލުތަކަކީ ކޯޓުތަކުން ވަޒަންކުރަންޖެހޭ ޤާނޫނީ
އުޞޫލުތަކެއް ވާކަން ޤަބޫލުކުރުންކަމަށާއި އަދި އިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމުގައި ރިޢާޔަތްކޮށް ތަބަޢަވާ
ހަމަތަކެއްކަމަށްވާއިރު ޠަބީޢީ ޤާނޫނު natural justice ގެ އުސޫލަކީ audi alteram partem (އައުޑީ
އަލްޓްރާމް ޕާރޓެމް) ނުވަތަ އެއްވެސް މީހަކަށް އަޑުއެހުމެއް ނުވަތަ އެމީހަކު ބުނާބަހެއް ހޯދުމެއްނެ
ހޯދުމެއްނެތި އަދަބެއް
ނުވަތަ ފިޔަވަޅެއް އަޅައިގެން ނުވާނެކަމުގެ އުސޫލުކަމަށްވާއިރު، އިސްތިއުނާފުކުރާފަރާތާއި ކޮމިޝަނުން
މުޢާމަލާތެއް ކުރުމެއްނެތި، ބަހެއްނުހޯދައި ކުއްލިއަކަށް އަސާސީ ޙައްޤަކަށް raid ކުރުމުގެ
ފުރުޞަތު ޤާނޫނީގޮތުން ލިބިގެން ނުވާކަމަށް ބުނެ ހުށަހެޅި ނުކުތާ އާއި އެނުކުތާއާއި ގުޅިގެން އިސްތިއުނާފު
ރައްދުވާ ފަރާތުން ދެއްކި ވާހަކަ ތަކަށާއި މިމައްސަލާއި ގުޅިގެން އިސްތިއުނާފުކުރާ ފަރާތުން ޙަވާލާދީ ވާހަކަ
ދައްކާފައިވާ ބޭރުގެ ބައެއް ޖޫރިސްޑިކްޝަން ތަކުން ނިންމާފައިވާ މައްސަލަތަކަށް ރިޢާޔަތްކޮށް، ޤާނޫނު
އަސާސީގެ 2 ވަނަ ބާބުގައި ބަޔާން ކުރާ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން ލިބިދީފައިވާ ގޮތަށް ބަލާއިރު، ފާހަގަ
ކުރެވޭ ކަންތައްތަކެއް
ވާކަމާއި، މިގޮތުން، ފުރަތަމަ ކަމަކީ، އެޙައްޤު ތަކާއި މިނިވަންކަން ކޮންމެ
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓް، އާބުރުޒު ހިނގުން، މާލެ، ދިވެހިރާއްޖެ، ފޯން: 3325029، ފެކްސް 3316471
އީމެއިލް [email protected] ވެބް ސައިޓް WWW.highcourt.gov.mv
ކާވެ
9
ޤަޟިއްޔާ ނިމުނު ގޮތުގެ ޚުލާސާ
2{019/HC-A/473
OX
މީހަކަށްވެސް ލިބިދީފައިވަނީ "އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ޚިލާފު ނުވާނޭ ގޮތުގެ މަތީން" ކަން ޤާނޫނުއަސާސީގެ
16 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) އިން އެގެން އޮތުން ކަމާއި، އެހެންކަމުން، ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދެވަނަ ބާބުގައި
ބަޔާން ކޮށްފައިވާ ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއް އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ޚިލާފުވާނެ ގޮތަށް ލިބި
ނުދެވޭނެކަމީ ޤާނޫނުއަސާސީގެ 16 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) އިން އެކަށައަޅައިފައިވާ އަސާސީ ސިފައެއް
އެއްކަމާއި، ދެވަނަ ކަމަކީ، ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދެވަނަ ބާބުގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވާ އަސާސީ ޙައްޤުތަކައި
މިނިވަންކަން ހިފެހެއްޓިދާނެ ދެ ޙާލަތެއް ޤާނޫނުއަސާސީގެ 16 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) އާއި (ށ)ގައި ބަޔާން
ކޮށްފައި އޮންނަކަމާއި އެއީ، މިނިވަން ދިމިޤްރާޠީ މުޖްތަމަޢެއްގައި މިފަދަ ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއް
ހިފެހެއްޓިދާނެ ކަމަށް ޤަބޫލު ކުރެވޭ މިންވަރަކަށް ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދެވަނަ ބާބުގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވާ ޙައްޤެއް
ނުވަތަ މިނިވަން ކަމެއް ހިފެހެއްޓުމާއި، އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލުތައް ރައްކާތެރިކޮށް ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި
ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދެވަނަ ބާބުގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވާ ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަން ކަމެއް ހިފެހެއްޓުންކަމާއި،
ތިންވަނަ ކަމަކީ، ބަޔާންވެދިޔަ ދެޙާލަތުގައިވެސް، ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދެވަނަ ބާބުގައި ބަޔާން ކުރާ ޙައްޤެއް
ނުވަތަ މިނިވަން ކަމެއްގެ އެއްވެސް މިންވަރެއް ހިފަހައްޓާނަމަ، ޤާނޫނުއަސާސީއާ ތަޢާރުޟު ނުވާ
ގޮތުގެމަތީން، އަދި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވާ ގޮތުގެ މަތީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ
ޤާނޫނަކުން އެއިން ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަން ކަމެއްގެ އެއްވެސް މިންވަރެއް ހިފެހެއްޓުންކަމާއި،
ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވާ ގޮތުގެ މަތީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނަކީ ކޮބާތޯ
ބަލާއިރު، ޤާނޫނުއަސާސީގެ 2 ވަނަ ބާބުގައި ބަޔާން ކުރާ އަސާސީ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމަށް އަސަރުކުރާނެ
ދެގޮތަކަށް ޤާނޫނު ފާސްކުރެވިދާނެކަން އެގެން އޮންނަކަމާއި، ފުރަތަމަ ގޮތަކީ، ޤާނޫނުއަސާސީގެ 2 ވަނަ
ބާބުގައި ހިމެނޭ އަސާސީ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމުގެ އެއްވެސް މިންވަރެއް ހިފެހެއްޓުމުގެ ގޮތުން ރައްޔިތުންގެ
މަޖިލީހުން ޤާނޫނެއް ފާސްކުރުން ކަމާއި، ދެވަނަ ގޮތަކީ ޤާނޫނުއަސާސީއަށް އިޞްލާޙު ގެނައުމުގެ ތެރެއިން،
ޤާނޫނުއަސާސީގެ 2 ވަނަ ބާބުގައި ހިމެނޭ އަސާސީ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމުގެ މާއްދާތައް އިޞްލާޙު ކުރުމަށް
ފާސްކުރާ ޤާނޫނަކުން އެޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމަށް އުނިއިތުރު ގެނައުން ކަމާއި، ފުރަތަމަ ބަޔާން ކުރި
ގޮތަކީ، އަސާސީ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން ހަނިކުރެވޭ ޤާނޫނަކަށް ވުމާއެކު އެޤާނޫނަކީ ރައްޔިތުން އެމައްޗަށް
ޢަމަލު ކުރުން ލާޒިމުވާނެ ޤާނޫނަކަށްވުމުން، އެފަދަ ޤާނޫނެއް ފާސްކުރެވެން ޖެހޭނީ، ޤާނޫނުއަސާސީގެ
87 ވަނަ މާއްދާގެ (ށ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އިޖުރާއަތުގެ ތެރެއިން ކަމާއި، ދެވަނައަށް ބަޔާން ކުރި
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓް، އާބުރުޒު ހިނގުން، މާލެ، ދިވެހިރާއްޖެ، ފޯން: 3325029، ފެކްސް: 3316471
އީމެއިލް [email protected] ވެބް ސައިޓް WWW.highcourt.gov.mv
10
ޤަޟިއްޔާ ނިމުނު ގޮތުގެ ޚުލާސާ
2019/HC-A/433
22
2
2 ޑ ވގތ
އަޑުއެހުމެއް ދޭންޖެހޭނެކަމަށް
ގޮތަކީ ޤާނޫނުއަސާސީއަށް އޭގެ ޒާތުގައި ބަދަލު ގެނެވޭ ޤާނޫނަކަށްވުމާއިއެކު، އަދި އެޤާނޫނަކީ އަސާސީ
ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމާބެހޭ މާއްދާތަކަށް އިޞްލާޙު ގެނެވޭ ޤާނޫނަކަށްވުމާއެކު އެބިލް ތަޞްދީޤު ކުރުމުގެ
ކުރިން، ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު ހޯދަންޖެހޭނެކަން ޤާނޫނުއަސާސީގެ 262 ވަނަ މާއްދާގެ (ށ) އިން އެގެން
އޮތުން ކަމާއި، އެހެންކަމުން، ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދެވަނަ ބާބުގައި ބަޔާން ކުރާ ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަން
ކަމެއްގެ އެއްވެސް މިންވަރެއް ހިފަހައްޓާނަމަ، ޤާނޫނުއަސާސީއާ ތަޢާރުޟު ނުވާ ގޮތުގެމަތީން، އަދި
ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވާ ގޮތުގެ މަތީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނެއް ކަމަށް
ބަޔާން ކުރާ ކުރުމަކީ ފުރަތަމަ ބަޔާން ކުރި ގޮތުގެ މަތިން ފާސްކުރާ ޤާނޫނެއް ކަމުގައި އެޤާނޫނު ވުންކަން
އެގެން އޮންނަކަމާއި، އެއީ ދެވަނައަށް ބަޔާން ކުރި ގޮތަށް ޤާނޫނުއަސާސީ އިޞްލާޙް ކުރާ ޤާނޫނެއްގެ ވާހަކަ
ނޫންކަމާއި، ފުރަތަމަ ބަޔާން ކުރި އުޞޫލުން ފާސްކުރެވޭ ޤާނޫނެއްގައި ނުވަތަ އެފަދަ ޤާނޫނެއްގެ ދަށުން
ހެދިފައިވާ ޤަވާޢިދެއްގައި، އެމީހަކާއެމެދު ފިޔަވަޅެއް އެޅުމުގެ ކުރިން، އެމީހަކަށް
އެޤާނޫނުގައި ސާފުކޮށް ބަޔާން ކޮށްފައި ނެތްނަމަވެސް، އެފިޔަވަޅުގެ ސަބަބުން އެމީހާއަށް ޤާނޫނުއަސާސީގެ
2 ވަނަ ބާބުން ކަށަވަރު ކޮށްދީފައިވާ އަސާސީ ޙައްޤަކަށް ނުވަތަ މިނިވަން ކަމަށް އަސަރުކުރާނަމަ،
އެފަދަ ފިޔަވަޅެއް އެޅުމުގެ ކުރިން އޭނާ ކިބައިން އަޑުއެހުމެއް ދިނުމަކީ ޠަބަޢީ ޤާނޫނުގެ ހަމައިގެ
audi alterum partem (އައިޑީ އަލްޓްރާމް ޕާރޓެމް) ދަށުން، ޝިމްނީ ގޮތުން ފަނޑިޔާރުން
އަދާކުރަންޖެހޭ ޒިންމާގެ ތެރޭގައި ހިމެނިފައިވާ ކަމެއްކަމާއި މިއުޞޫލަކީ ޒަމާނުންސުރެ ދުނިޔޭގެ އެހެން
ޖޫރިސްޑިކްޝަން ތަކުން ބަލައިގަނެ ޢަމަލުކުރަމުން އަންނަ ހަމައެއްކަން،" ބޭރުގެ ބައެއް ޖޫރިސްޑިކްޝަން
ތަކުން ނިންމާފައިވާ ނިންމުންތަކުން އެގެން އޮންނަކަމާއި، ނަމަވެސް، ޠަބީޢީ ޤާނޫނުގެ ބަޔާންވެދިޔަ ހަމައިގެ
ދަށުން ކަންކަން ކުރުމުގައިވެސް އިސްތިސްނާތަކެއް ވާކަން ކޯޓުތަކުން ނިންމާފައިވާ ނިންމުން ތަކުން
ފެންނާން އޮންނަކަމާއި،8 މިގޮތުން، އެ މައްސަލައިގެ ބާވަތަ
ބާވަތަށް ބަލައި، ޕާސްޕޯޓެއް ހިފަހައްޓަންޖެހޭ
މައްސަލަތަކުގައި، audi alterum partem rule އާ އެއްގޮތަށް އަޑުއެހުމުގެ ފުރުޞަތެއް ދިނުމަކީ ހުރިހާ
ޙާލަތެއްގައި ކުރެވިދާނެ ކަމެއް ނޫންކަމާއި، އެއީ ޕާސްޕޯޓް ހިފެހެއްޓޭ ފަރާތަށް ނޯޓިސް ދިނުމާއެކު
އެޕާސްޕޯޓުގައި އޭނާ ޤައުމުން ބޭރަށް ގޮސް ފިލުމުގެ ފުރުޞަތު އޮންނަފަދަ ޙާލަތްތަކުގައި ކަމާއި،
މިޙާލަތުގައި އޭނާގެ ކިބައިން އަޑު އެހުމުގެ ފުރުޞަތު ދީފިނަމަ، އެކަމުގެ ސަބަބުން ޕާސްޕޯޓު ހިފެހެއްޓުމުގެ
Cooper v. Wandsworth Board of Works, [1863] 14 C.B.
Mereka Gandhi vs Union Of India [1978] SCR (2)621. [1978] AIR 597.
ސައިކް
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓް، އާބުރުޒު ހިނގުން، މާލެ، ދިވެހިރާއްޖެ، ފޯން: 3325029، ފެކްސް 3316471
އީމެއިލް [email protected] ވެބް ސައިޓް WWW.highcourt.gov.mv
8
11
ޤަޟިއްޔާ ނިމުނު ގޮތުގެ ޚުލާސާ
2019/HC-A/473
ބޭނުން މުޅިން ކެނޑިގެން ހިގައިދާނެ ކަމާއި، އެހެންކަމުން، އަޅަންޖެހޭ ފިޔަވަޅުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް،
އެމައްސަލައިގެ ބޭނުމާއި މަޤްޞަދަށް ބަލައި އަދި ޤާނޫނުގައި އެކަށައަޅާފައިވާ އިޖުރާއީ އުޞޫލުތަކަށް
ރިޢާޔަތްކޮށް، audi alterum partem rule އަށް ޢަމަލު ނުކުރެވޭނެ އިސްތިސްނާއީ ޙާލަތްތަކެއް ވާކަން
ޤަބޫލު ކުރަންޖެހޭ ކަމާއި، ނަމަވެސް މިއިސްތިއިސްނާއީ ޙާލަތްތަކުގައިވެސް އެމީހަކާ މެދު ފިޔަވަޅު އެޅުމުގައި
އިންޞާފުން ޢަމަލު ކުރެވުމަކީ ކުރަންޖެހޭނެ ކަމެއްކަމާއި ބަޔާންވެދިޔަ ތަބީޢީ ހަމައާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލު
ނުކުރުމަށް ދީފައިވާ އިސްތިސްނާއަކީ އޭމީހަކާއިމެދު ޢަދުލުވެރިކޮށް ކަންކަން ނުކުރުމަށް އޮތް އިސްތިސްނާއެއް
ނޫންކަމާއި، އެކަމަކީ ކުރެވިދާނެ ކަމެއްތޯ ނުވަތަ ނޫންތޯ ނިންމާނީ، ހުށަހެޅިފައިވާ މައްސަލައިގައި ބަޔާން
ކުރާ ޙަޤީޤަތްތަކާއި އެމައްސަލައިގެ ވަށައިގެންވާ އެންމެހައި ކަންކަމަށް ރިޢާޔަތްކޮށް، އެމީހަކަށް އެހިނދަށް
.ޑުއެހުމެއް ދިނުމަކީ، ހަމަ ޙަޤީޤަތުގައިވެސް ކުރެވިދާނެ ކަމެއްތޯ ނުވަތަ ނޫންތޯ ބަލައިގެން ކަމާއި،
audi alterum partem ހަމައަކީ ޢަދުލުއިންޞާފު ނެގެހެއްޓުމުގެ އަސާސީ ހަމައެއް ކަމަށް ވުމާއެކު،
އިސްތިސްނާއީ ޙާލަތްތަކެއްގައި މެނުވީ މިއުޞޫލަށް ޢަމަލު ނުކޮށް ދޫކޮށްލެވިގެން ނުވާނެކަމާއި، އެހެންކަމުން،
ކޯޓުން މީހެއްގެ އަސާސީ މިނިވަންކަމުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ދަތުރު ފަތުރު ކުރުމާއި ގުޅިފައިވާ ޕާސްޕޯޓް
ހިފަހައްޓާހިނދު، އޭނާގެ ކިބައިން އަޑު އެހުމަކާއި ނުލައި އެފަދަ މިނިވަންކަމެއް ނުހިފެހެއްޓުމަކީ އެކަމުގެ
އަޞްލު އޮންނަންޖެހޭ ގޮތްކަމާއި، އިސްތިސްނާއީ ޙާލަތެއްގައި ވަގުތީ ގޮތުން މިއުޞޫލުގެ ދަށުން ޢަމަލު
ކުރެވެން ނެތްނަމަވެސް، އެއީ ޤާނޫނީ ފަރުވާއެއް އެކަމުގައި ނެތުން ނޫންކަމާއި އެކަމަށް ދެވެން އޮތް ޤާނޫނީ
ފަރުވާއަކީ އެކަށީގެންވާ އަވަސް ފުރުޞަތެއްގައި މިނިވަންކަން ހިފެހެއްޓުނު މީހާގެ ކިބައިން އަޑުއެހުމުގެ
ފުރުޞަތު އޭނާ އެދޭނަމަ، ލިބިދީ އޭނާގެ ޕާސްޕޯޓް ހިފެހެއްޓި ހިފެހެއްޓުމަށް ރަގަޅު ނޫންކަމަށް ސަބަބު
ދެއްކުމުގެ ފުރުޞަތު ދިނުން ކަމާއި، ޤާނޫނުއަސާސީގެ 16 ވަނަ މާއްދާގެ (ރ) ގައި ބަޔާން ކުރާ ޒިންމާ،
ދައުލަތުން ނުވަތަ އެ ޙައްޤެއް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއް ހިފެހެއްޓި ފަރާތަކުން އަދާކޮށްފިނަމަ، އެކަން އޮތީ
އެހެން ނޫންކަން ބަޔާން ކޮށްދިނުމުގެ ޒިންމާއަކީ އޭނާގެ މިނިވަންކަން ހިފެހެއްޓުނު ފަރާތަށް އޮތް ޒިންމާ
ކަމާއި އޭނާ އެދޭނަމަ، އޭނާގެ ކިބައިން އަޑު އެހުމެއްގެ ފުރުޞަތު ތަނަވަސްކޮށްދޭން ޖެހެނީ މިބޭނުމުގައި
ކަމާއި، މިމައްސަލައިގައި، ކުރިން ބަޔާން ކުރިހެން ހުށަހެޅި ލިޔުންތަކަށް ބަލާއިރު، ދައުލަތުން އަދާ
ކުރަންޖެހޭ ޒިންމާ އަދާކޮށްފައިވާތީ، އެއާއި ގުޅިގެން ވާހަކަ ދެއްކުމުގެ ފުރުޞަތު ޕާސްޕޯޓްގެ ވެރިފަރާތަށް
ލިބިދެވެން ޖެހޭކަމާއި، އޭނާ ދައްކާ ވާހަކަތަކާއި ހުށަހަޅާ ހުށަހެޅުން ތަކަށް ބަލައި، ޕާސްޕޯޓް ހިފެހެއްޓި
044
ދިވެހިރާއްa
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓް، އާބުރުޒު ހިނގުން، މާލެ، ދިވެހިރާއްޖެ، ފޯން: 3325029، ފެކްސް: 3316471
އީމެއިލް [email protected] ވެބް ސައިޓް WWW.highcourt.gov.mv
12
ޤަޟިއްޔާ ނިމުނު ގޮތުގެ ޚުލާސާ
2f319/HC-A/473
02c
2 ހއ
ބޭއްވުމަށް
ހިފެހެއްޓުން އެނޫން ގޮތަކަށް ބަދަލު ކުރުމުގެ ފުރުޞަތު އޮވެދާނެ ކަމާއި، މިގޮތުން، ދެފަރާތުގެ ވާހަކަ
އަޑުއެހުމަށްފަހު، ގޮތް ނިންމުމަކީ ޢަދުލުވެރިކަމާއި އެންމެ ގާތް ގޮތްކަމާއި، މިމައްސަލައިގައި، ޢަލީ ޝިޔާމްގެ
ޕާސްޕޯޓް ހިފަހައްޓާފައިވާރު، އޭނާގެ ކިބައިން ތުހުމަތު ކުރެވޭ މައްސަލައާއި ގުޅޭގޮތުން ތަޙްޤީޤު ކުރާ
ފަރާތުން ސުވާލު ކޮށްފައި ނެތްކަމަށް ބުނެފައިވާކަމާއި، އަދި އޭނާގެ ޕާސްޕޯޓް ހިފެއްޓުމުގެ ކުރިންވެސް އަދި
ފަހުންވެސް އޭނާގެ ކިބައިން އަޑު އެހުމުގެ ފުރުޞަތެއް ދީފައި ނެތްކަމާއި، ނަމަވެސް، ޢަލީ ޝިޔާމްގެ
ފަރާތުން އެފަދައިން އަޑުއެހުމެއް ވުމަށް އެދި ހުށަހެޅިކަން އެގެން ނެތްކަމާއި، އެހެން
އެހެންކަމުން،
މިމައްސަލައިގައި، ޕާސްޕޯޓް ހިފެހެއްޓި ހިފެއްޓުމާއި ގުޅިގެން، ޢަލީ ޝިޔާމްގެ ކިބައިން އަޑުއަހައި އޭނާގެ
ޕާސްޕޯޓް ހިފެހެއްޓި ހިފެއްޓުން ކެންސަލް ކުރުމަށް ދައްކަންޖެހޭ ސަބަބުތައް ދެއްކުމުގެ ފުރުޞަތު އޭނާ
އެދޭނަމަ، އެނާއަށް ދެވެންޖެހޭނެ ކަމާއި މިގޮތަށް ޢަމަލު ކުރުމަކީ ނުވާނެ ކަމެއް ނޫންކަމާއި އެހެނީ ޕާސްޕޯޓް
ހިފެހެއްޓުމާއިއެކު އޭނާއަށްއެކަން އެންގުމަށް ޤާނޫނުގައިވެސް ބަޔާން ކޮށްފައި ވާކަމާއި، ޤާނޫނު ނަންބަރު:
12/2016 (ޖިނާއީ އިޖުރާއަތުގެ ޤާނޫނު) ގެ 75 ވަނަ މާއްދާގެ (ނ) އާއި (ށ) ގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވަނީ؛
(ބ) މިމާއްދާގެ ދަށުން ނެރޭ އަމުރެއް ތަންފީޛުކުރުމަށްޓަކައި އެ އަމުރު ނެރޭ ތާރީޚުގައި،
އެ އަމުރުގެ އެއް ކޮޕީ މޯލްޑިވްސް އިމިގްރޭޝަނަށް ޤާނޫނު ތަންފީޛުކުރާ އިދާރާއިން
އަދި ހަމަ އެއާ އެކުއެކީގައި، އެ އަމުރުގެ ކޮޕީއެއް، އެ އަމުރު
ނިސްބަތްވާ މީހާއަށްވެސް އެ ތާރީޚުގައި ދޭންވާނެ
(ޅ) މިމާއްދާގެ ދަށުން މީހެއްގެ ޕާސްޕޯޓް ހިފެހެއްޓުމަށް ނެރޭ އަމުރެއްގެ މަޢުލޫމާތު،
އެންމެ އަވަހަކަށް އެ މީހަކަށް ދޭންވާނެއެވެ.
މިފަދައިންކަމަށްވާތީ، މިމައްސަލައިގައި ޢަލީ ޝިޔާމްގެ ޕާސްޕޯޓް ހިފެހެއްޓުމުގެ އަމުރު ކުރުމާއެކު، ޕާސްޕޯޓް
ހިފަހައްޓަން އެދުނު ފަރާތުގެ ޙާޟިރުގައި ނުވަތަ ޕްރޮސިކިއުޓަރުންގެ ޙާޟިރުގައި ނުވަތަ ޝާމިލުވާ ފަރާތައް
ހިމެނިގެން އަޑުއެހުމެއް ބޭއްވުމަށް ޢަލީ ޝިޔާމް އެދޭނަމަ، އޭނާގެ ކިބައިން އަޑުއެހުމެއް ބޭއްވުމަކީ ތަބީޢީ
ޤާނޫނުގެ ހަމައިގެ ދަށުން، ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ކަމާއި، އެކަމަކީ، ޤާނޫނު ނަންބަރު: 12/2016 (ޖިނާއީ
އިޖުރާއަތުގެ ޤާނޫނު) ގެ 75 ވަނަ މާއްދާގައި ސާފުކޮށް ބަޔާން ކޮށްފައިވާ ކަމެއް ކަމުގައި ނުވިނަމަވެސް،
ތަބީޢީ ހަމައިން ބަލާއިރު، ޤާނޫނުއަސާސީގެ 2 ވަނަ ބާބުގައި ބަޔާން ކުރާ ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއް
ހިފަހައްޓާނަމަ، އެޙައްޤު ނުވަތަ މިނިވަންކަން ހިފެހެއްޓޭ ފަރާތުގެ ކިބައިން އަޑު އެހެން ޖެހޭނެކަމާއި އަދި
މިނިވަންކަން ހިފެހެއްޓުމުގައި އެކަން ނިމޭނޭ ވަކި މުއްދަތެއް އެގެންނެތި (indefinite) ނުވަތަ
32ދ 8
4
2
22
ފެންނަންގއެވެ
.ވުންއެވެ.
24 2
ec ec
ދިވެހިރާއް
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓް، އާބުރުޒު ހިނގުން، މާލެ، ދިވެހިރާއްޖެ، ފޯން: 3325029، ފެކްސް: 3316471
އީމެއިލް [email protected] ވެބް ސައިޓް WWW.highcourt.gov.mv
13
ޤަޟިއްޔާ ނިމުނު ގޮތުގެ ޚުލާސާ
2019/HC-A/473
މުއްދަތެއް ބަޔާން ކުރިނަމަވެސް ތަކުރާރުކޮށް މުއްދަތު އިތުރުކުރެވެމުން ދާ އުޞޫލަކުން ޤާނޫނުއަސާސީގެ 2
ވަނަ ބާބުގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވާ އަސާސީ ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއް ހިފެހެއްޓުމަކީ ތަޢައްސުފީ
(arbitrary) ގޮތެއް ގައި އެފަދަ ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަން ކަމެއް ހިފެއްޓެނީކަމަށް ބެލެވިދާނެކަމާއި،
މިމައްސަލައިގައި، ޢަލީ ޝިޔާމްގެ ޕާސްޕޯޓް ހިފައްޓާފައިވަނީ ކަނޑައެޅިފައިވާ މުއްދަތަކަށް ކަން އެގެން
އޮވެއެވެ.
ވީމާ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓުގައި މިޤަޟިއްޔާ ބެލި ފަނޑިޔާރުންނަށް އިއްތިފާޤު ވެވުނީ،
3>
ހިފެހެއްޓިދާނެކަމާއި ނަމަވެސް މިފަދައިން ޕާސްޕޯޓްގެ ވެރިފަރާތުގެ ކިބައިން އަޑުއެހުމަކާއި ނުލައި ޕާސްޕޯޓެއް
ހިފެހެއްޓުމަށް ކޯޓުން އަމުރު ކޮށްފިނަމަ، އެކަމުގެ ފަރުވާއަކީ ވީ އެންމެ އަވަސް ފުރުޞަތެއްގައި، ޕާސްޕޯޓް
ހިފެހެއްޓުމަށް އެދުނު ފަރާތާއި ނުވަތަ ދައުލަތާއި ނޫނީ އެމައްސަލައެއްގައި ޝާމިލުވާ ފަރާތްތަކުގެ
އެއްޙާޟިރުގައި ޕާސްޕޯޓް ހިފެހެއްޓުނު ފަރާތަށް ޕާސްޕޯޓް ހިފެހެއްޓި ހިފެހެއްޓުން ރަގަޅު ނޫންކަން ބަޔާން
ސަބަބު ދެއްކުމަށް އަޑުއެހުމެއް ލިބިދިނުމަށް އެދެފިނަމަ، އެފުރުޞަތު ލިބިދިނުން ކަމެވެ.
ޙުކުމް:
ދެންފަހެ،
އިސްވެ ބަޔާން ކުރެވުނު ސަބަބުތައް އެހެން ހުރުމުން،
ކްރިމިނަލް ކޯޓުގެ
=====77 = = ==== = = = = 145-J/PHA/2019/44:23
0 0
<< O
ނެތްކަމަށް މިމައްސަލަ ބެލުމުގައި ބައިވެރިވި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރުންނަށް އިއްތިފާޤު ވެފައިވާތީ،
===== === ====== = = = = = 145-J/PHA/2019/44:368= = = =
ކަނޑައަޅައި އެގޮތުގެ މަތިން ޙުކުމްކޮށްފީމެވެ.
ދިވެހިރާއްaގެ
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓް، އާބުރުޒު ހިނގުން، މާލެ، ދިވެހިރާއްޖެ، ފޯން: 3325029، ފެކްސް 3316471
އީމެއިލް [email protected] ވެބް ސައިޓް WWW.highcourt.gov.mv